تب‌نوشت‌ها

امروز کتاب مَجازات القرآن سید رضی را اتفاقی یافتم:)

چاپ بیروت، دار الاضواء، چ2، 1406قمری/1986عیسوی

مجاز در مقابل حقیقت قرار دارد. در علم بلاغت پیرامون مجاز سخن بسیار گفته می شود چنانکه پیرامون لفظ مجاز و مجازی نیز عارفان و شاعران حرف های زیادی زده اند. مثلا «المجاز قنطرة الحقیقة»(مجاز پل حقیقت است) را خیلی از ما انسان ها شنیده ایم. شاعری هم می گوید: عشق هر چند مجازی است خوش است/سلطنت گر چه به بازی است خوش است!

مجاز و استعاره و این نوع آرایش های کلامی را در علم بلاغت می خوانیم که چه هستند و در کجا و چگونه مایۀ زینت کلام می شوند. سید رضی(359-406ق) صاحب نهج البلاغه از سادات بزرگوار موسوی و دانشمندی ذوالفنون است که در کودکی به مدارج بلند علمی دست یافته است. زندگی اش نیز چندان طوالانی نبوده و 47 سال قمری(45 سال شمسی) زیسته است. البته احتمال می دهم وی توسط آل عباس به شهادت رسیده باشد و تفصیل ذلک یطلب فی زمان آخر.
دیشب در پست قبلی از کتاب مَجازات قرآن وی نام بردم. امروز که جلسۀ کمیتۀ علمی کنگرۀ بین المللی عهد مالک اشتر در بنیاد نهج البلاغۀ قم برگزار می شد و حقیر نیز دعوت بودم در میانۀ جلسه سراغ یک قفسه کتاب رفتم و به صورت اتفاقی کتاب «تلخیص البیان فی مجازات القرآن» وی به چشمم امد و از فرط خوشحالی و کثرت شادی برق از چشمم پرید.
کتاب را در آغوش گرفتم و بوییدم و بوسیدم. چند دقیقه ای کتاب را تورق کردم و کمی هم از خواندن نثر سحر وش سید لذت بردم. مقدمۀ مفصلی توسط دانشمند فقید علامه شیخ عبدالحسین حلی بر این کتاب نوشته شده بود که خودش رسالۀ ارزشمندی بود. این شیخ عبدالحسین یک اعجوبۀ کم نظیر است که روزی شاگرد ایشان-آیت الله محفوظی گیلانی- مقداری از خصائصش را برایم گفت و شاید روزی اینجا آن را نوشتم.
علاوه بر مقدمۀ شیخ، یک نویسندۀ مصری (محمد عبدالغنی حسن) از سنیان معتدل و غیر نابخرد، مقدمه ای مفصل پیرامون مجازات قرآن آورده بود و از امثال جاحظ خبیث! و ابن قتیبۀ دینوری کرمانشاهی ملعون، سخن گفته بود. خلاصه روزی امروزم شکار این کتاب بود، کتابی که خوراک چند روز مطالعه ای من در ایام فراغتی که شاید یکی دو سال دیگر بیاید است.
پ ن: خانه که آمدم به کتاب «تأسیس الشیعۀ» علامه سید حسن صدر مراجعه کردم و مشاهده کردم ایشان کتاب تلخیص البیان فی مجازت القرآن سید را در فهرست تالیفات متعدد سید غیر از المجازات القرآنیۀ وی ذکر کرده است.(تاسیس الشیعه، چاپ اعلمی تهران، ص338)